اطلاعات مهم و مورد نياز والدين در ارتباط با چگونگی حفظ سلامت دهان و دندان و دندانپزشکی کودکان
بی حسی موضعی در دندانپزشکی کودکان :
در بسياری از درمانهای دندانپزشکی کودکان از قبيل اغلب ترميم ها ، انواع درمانهای عصب کشی و بعضی از کشيدن ها انجام بی حسی ضروری می باشد .
وسايل انجام بی حسی در کودکان مشابه بزرگسالان است ( سرنگ تزريق ) اما نحوه کار و روش تزريق ، آن را در کودکان قابل تحمل می کند . علاوه بر اين استفاده از ژل بی حسی سطحی نيز در بعضی نواحی دهان مفيد است ودر ساير نواحی می تواند اثرات مثبت يا منفی داشته باشد . اثرات مثبت مثل تلقين و اثرات منفی مثل مزه نامناسب ، انتظار درمان و شرطی شدن کودک نيز قابل ذکر می باشد .
بی حسی در کودکان بعداز انجام درمان اهميت بيشتری نسبت به بزرگسالان دارد چرا که کودک احساس متفاوت درمحل بی حسی را نمی پسندد و واکنش نشا ن می دهد . بارها ديده شده که کودکان پس از شروع اثر داروی بی حسی و يا پس از انجام درمان که حواس کودک متوجه لب و دهانش می شود شروع به بی قراری می کند و يا با دندان گرفتن لب و گونه و زبان يا زخمی کردن آن با ناخن ، حس کنجکاوی خود را ارضا می نمايد . تو صيه می شود که حتما کودک خود را در آينه ببيند تا مطمئن شود که تغييری در صورت وی اتفاق نيفتاده است و همچنين تا دو الی سه ساعت پس از اتمام درمان مرتبا توسط والدين تحت نظر باشد تا کودک بافتهای خود را زخمی نکند . مجددا تاکيد می شود بايد کودک تحت نظارت مستقيم باشد و صرف گفتن به کودک که لب خود را گاز نگيرد حلال مساله نيست . اگر اين موارد رعايت نشود زخم نسبتا بزرگ و سفيد رنگی در محل گازگرفتگی ( که اغلب لب و گونه است ) ايجاد می شود که البته زياد دردناک نيست و بايد با آب نمک ولرم شستشو داده شود و معمولا ظرف 7 – 5 روز بهبود می يابد . تا 2 – 1 روز پس از درمان محل انجام تزريق ممکن است کمی دردناک باشد که در صورت نياز ، مصرف قرص يا شربت استامينوفن پيشنهاد می شود .
روشهای پيشگيری از پوسيدگی در دندانپزشکی کودکان :
1 – فلورايد تراپی :
ژل يا کف يا وارنيش فلورايد موادی هستند که با تشکيل لايه ای مقاوم در سطح دندان آن را به پوسيدگی مقاوم می کنند . يون فلورايد با غلظت کمتر در دهانشويه و خمير دندان نيز وجود دارد اما فلورايدی که در درمان فلورايد تراپی برای کودک شما استفاده می شود غلظتی حدود 10 – 8 برابر خمير دندان بزرگسالان و 30 – 20 برابر خمير دندان کودکان دارد که غلظت بسيار بالايي است و فقط بايد در محيط مطب که امکان ايزولاسيون و ساکشن وجود دارد انجام شود و کودک به هيچ عنوان نبايد آن را بخورد ( همانند خمير دندان و دهانشويه که نبايدخورده شود) به لحاظ حفظ طولانی تر اثرات فلورايد تراپی ، تا 30 دقيقه پس از انجام درمان بايد از خوردن ، آشاميدن و شستن دهان پرهيز شود اما خالی کردن آب دهان بلامانع است . برای اينکه فلورايد تراپی موثر باشد بايد حداقل سالی دو بار ( هر 6 ماه يکبار ) انجام شود اما در دهانهای با پوسيدگی فراوان و افراد مستعد ، فاصله زمانی کمتر پيشنهاد می شود .
2 – فيشور سيلانت ( شيارپوش ) :
اين درمان در دندان مستعد به پوسيدگی ( براساس شرايط دهانی و وجود شيارها و حفرات عميق در سطح جونده دندان ) اما فاقد پوسيدگی انجام شده و هيچگونه تراشی در دندان داده نمی شود . نياز به بی حسی نداشته و بيشتر يک درمان پيشگيری به حساب می آيد تا درمان ترميمی . در اين درمان از مواد کامپوزيتی با همان شرايط ذکرشده استفاده می شود .
3 – ترميم رزينی پيشگيرانه ( P R R ) : در سطح جونده دندانهای خلفی ( شيری و دائمی ) که شيارهای عميق دارند و مختصری نيز پوسيدگی دارند اين درمان قابل انجام است و بسته به تحمل کودک می توان بدون نياز به بی حسی درمان را به انجام رسانيد مزيت عمده اين روش درمانی جنبه پيشگيری آن از گسترش بيشتر پوسيدگی است زيرا از يک طرف دندان را عاری از پوسيدگی می نمايد و از سوی ديگر شرايط مستعد بودن دندان به پوسيدگی را برطرف می نمايد يعنی شيار عميق و باريکی که حتی گاهی با مسواک قابل تميزکردن نيست را به شياری کم عمق و صيقلی و قابل تميزشدن تبديل می نمايد . در اين روش درمانی نيز از مواد کامپوزيتی با همان شرايط ذکرشده استفاده می شود .
روشهای درمان ترميمی در دندانپزشکی کودکان :
1 – ترميم با مواد کامپوزيتی :
اين روش ترميم در بين مردم به عنوان ترميم سفيد يا همرنگ دندان مشهور است . اغلب در دندانهای قدامی و نيز گاهی در دندانهای خلفی قابل انجام است . اين تکنيک مزيت حداقل تراش دندان را دارد اما بايد در محيطی کاملا خشک و بدون بزاق انجام شود تا با موفقيت همراه گردد . استفاده از نور مرئي آبی رنگ در اين روش آن را برای کودکان مهيج می سازد اما استفاده از مواد چسبنده با مزه ترش ، پذيرش اوليه را متاثر می سازد . مزيت ديگر اين روش ترميمی ، امکان جويدن بلافاصله پس از اتمام درمان است . اما تا حد امکان بايد مصرف غذاها و مايعات رنگی کنترل شود تا احتمال تغيير رنگ بعدی به حداقل برسد .
2 – ترميم با آمالگام :
اين ترميم به لحاظ عمر و سابقه انجام درمان جزء قديمی ترين و موفق ترين درمانهای ترميمی به حساب می آيد و رنگی فلزی دارد . معمولا در دندانهايي که ديواره قوی و مناسبی برای حفظ ماده ترميمی دارند به کار می رود . تا دو ساعت پس از انجام درمان فقط مصرف مايعات بلامانع است و پس از آن تا 10 ساعت بايد مواد غذايي نرم با سمت ديگر دهان جويده شود تا در مدت زمانی که ترميم درحال سخت شدن است فشاری به آن وارد نشود . اگر ترميم چند سطحی باشد در شبانه روز اول احتمال وجود درد مختصر در محل دندان وجوددارد که با مصرف مسکن ( استامينوفن ) قابل کنترل است .
3 – روکش دندانهای شيری ( STAINLESS STEEL CROWN )
SSC در حقيقت نوعی روش ترميمی به حساب می آيد و در دندانهايي که ديواره های ضعيف و نازکی دارند يا بسيار مستعد پوسيدگی هستند تجويز می شود زيرا بسيار بيشتر از ساير روشهای ترميمی به حفظ دندان کمک می کند . اين روکش ها به علت اينکه سطح صاف و صيقلی و فاقد شيار عميق دارند احتمال گيرغذايي را کم می کنند و چون به تاج دندان شيری چسبيده اند هر زمان که دندان شيری لق شود اين روکش ها نيز همراه دندان شيری می افتند . شکل و رنگ SSC فلزی براق و نقره ای رنگ است . پس از برطرف شدن بی حسی تا يکی دو روز در نواحی لثه دور تا دور دندان احتمال احساس درد وجوددارد که در صورت عدم تحمل توسط کودک نياز به شربت يا قرص استامينوفن وجوددارد . تا دو ساعت پس از انجام درمان مصرف مواد غذايي جويدنی بايد منع شود تا سمان (چسب ) روکش کاملا سفت گردد .
روشهای درمانی در پوسيدگی های عميق دندانهای کودکان :
1 – پوشش عصب ( PULP CAP )
در مواردی که پوسيدگی عمق زيادی دارد ولی هنوز به عصب دندان نرسيده است می توان يک لايه پوشش محافظ عصب روی دندان قرارداد تا عصب دندان امکان و قدرت ترميم و بازسازی را داشته باشد که البته احتمال بازسازی و مقاومت در همه دندانها به يک ميزان نيست يعنی اگر درد و حساسيت به سرما وگرما در کمتر از سه ماه پس از انجام درمان خاتمه يافت دندان توانسته با درمان انجام شده عصب خود را حفظ نمايد اما اگر اين وضعيت برای مدت بيشتری ادامه يافت هر چه زودتر بايد دندان عصب کشی شود تا جلوی عفونت و دردهای شديد بعدی گرفته شود . مزيت با ارزش اين درمان حفظ عصب دندان و جلوگيری از انجام عصب کشی می باشد .
2 – عصب کشی سطحی ( PULPOTOMY )
اين درمان در دندانهای شيری که پوسيدگی به داخل عصب دندان گسترش يافته اما عصب ريشه دندان سالم می باشد قابل انجام است . احتمال نياز به اين درمان در بعضی از دندانهای شيری بيشتر است چرا که سايز تاج اين دندانها ( مثل دندان آسيای کوچک شيری ) بسيار کوچک است و پوسيدگی خيلی سريع امکان تجاوز به محدوده عصب دندان را می يابد . پس از انجام اين درمان معمولا دردی غير از درد محل بی حسی قابل انتظار نيست .
3 - عصب کشی عمقی ( PULPECTOMY )
درمانی مشابه عصب کشی دندانهای دائمی است با اين تفاوت که از موادی برای پرکردن ريشه دندان استفاده می شود که امکان تحليل ريشه دندان شيری در زمان افتادن دندان را فراهم می آورد . اين درمان اغلب در دندانهای با پوسيدگی شديد که گاها منجر به آبسه نيز شده اند انجام می شود و معمولا درمان به بيش از يک جلسه معالجه نياز دارد . مابين جلسات معالجه مواد ضد عفونی کننده درداخل عصب دندان گذاشته می شود ( تا خطر عفونت بعدی کاهش يابد ) و حفره دندان پانسمان می گردد ، بايد سعی شود مابين دو جلسه به پانسمان فشاری وارد نگردد. مسواک کردن با احتياط نيز نبايد فراموش شود .
کشيدن دندان در دندانپزشکی کودکان :
برای انجام اين درمان بسياری از کودکان و والدين آنها نگران هستند اما آنچه اهميت دارد اين است که بدانيم حس درد کاملا بی حس می گردد اما حس فشار با اين ميزان داروی بی حسی ، قابل بی حس شدن نيست ( البته مقداری از دارو که بتواند حس فشار را بی حس کند عوارض متعددی در پی دارد ) راحتی کودک و عدم بی قراری و درد پس از انجام درمان ( با وجود اينکه در ناحيه کشيدن يک زخم نسبتا بزرگ وجود دارد ) نشانه مهمی برای والدين می باشد . نيم تا يک ساعت پس از کشيدن دندان بايد گاز استريل را به طور محکم در محل نگه داشت . آب دهان حتما بايد قورت داده شود و به هيچ وجه خالی نگردد چرا که اين عمل لخته تشکيل شده را جا بجا و منجر به خونريزی مجدد می شود . صحبت کردن و تکان دادن گاز استريل نيز به همين دليل بايد منع شود . پس از يک ساعت ، خوردن مواد سرد مثل بستنی غير جويدنی ، به سرد نگه داشتن محل و تثبيت لخته کمک می کند . در شبانه روز اول مصرف مواد غذايي نرم و خنک و عدم استفاده از نی برای نوشيدن توصيه می شود . مسواک زدن محل کشيدن و شستشو با آب نمک ولرم از روز دوم انجام شود . در شبانه روز اول از رفتن به نواحی گرم مثل زيرآفتاب ، سونا و حمام اجتناب گردد . حرکات ورزشی و تحرکات زياد نيز مناسب نمی باشد . بعد از روز اول به مرور کودک مهارت لازم برای نحوه خوردن و عدم فشار به ناحيه را به دست می آورد .
در بسياری از موارد پس از کشيدن هر دندان شيری خلفی ( دندانهای آسيا ) نياز به فضا نگه دارنده ( SPACE MAINTAINER ) است تا جلوی حرکت دندانهای عقب تر و جلوتر از محل کشيدن دندان را بگيرد و اين فضا که در زمان رويش دندان دائمی زيرين بايد در اختيار آن قراربگيرد را حفظ می کند . اگر اين فضا حفظ نشود احتمال نهفته شدن دندان دائمی زيرين ( و نياز به جراحی ) يا کج رويش يافتن آن ( و نياز به ارتودنسی ) افزايش می يابد . بنابراين برای پيشگيری از اين موارد استفاده از درمان فضا نگه دارنده توصيه می شود . اين درمان اغلب نياز به دو جلسه معالجه دارد . دريک جلسه قالب دندانهای کودک گرفته می شود و تازمان جلسه دوم در لابراتوار ، فضا نگه دارنده(S M ) ساخته می شود . S M دو نوع ثابت ( يک طرفه يا دوطرفه ) و متحرک دارد که بسته به شرايط دهانی و دندانی کودک نوع مناسب انتخاب و ساخته می شود .
با آرزوی سلامتی
بخش دندانپزشکی تخصصی اطفال
